4 nov.-‘De streken van Tony Offermans’: prachtig boek over leven en werken ‘apostel werkende klasse’
In Kwartaalberichten 131 t/m 134, toen nog klein en in zwart-wit, publiceerde Peter C.L. van der Ploeg in vier afleveringen het verhaal ‘Een charismatisch levenskunstenaar, Tony Offermans (1854-1911)’. Het leven en het werk van Tony Offermans bleven Van der Ploeg bezig houden. Vorig voorjaar organiseerde hij samen met Offermans-verzamelaar Hinno Böttger in het Brinkhuis een tentoonstelling van nooit eerder getoonde schilderijen uit de collectie van Böttger. Toen werd ook een te verschijnen boek aangekondigd.
Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 170 [2024-4]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 9,50 per stuk in de Lindenhoeve en bij Bruna en de Larense boekhandel te koop, zolang de voorraad strekt.
Tekst: Wim Keizer
Het heeft wat langer geduurd dan vorig jaar vermoed werd, maar nu is het boek er dan toch. Titel: ‘De streken van Tony Offermans (1854-1911)’ met als ondertitel ‘Schelm & Schilder’. In de plaats van de vier afleveringen in het Kwartaalbericht kwamen er in het 240 pagina’s tellende boek in groot formaat (22 x 28 cm) tien hoofdstukken met de verschillende levensfasen van Offermans.
Om met de deur in huis te vallen: het is een prachtig boek geworden. Veel schilderijen zijn afgebeeld op twee tegenover elkaar liggende pagina’s waardoor ze goed te bewonderen zijn als je niet te dicht op het boek gaat zitten. En ondanks het feit dat er een beperkt aantal overgeleverde bronnen bestaat, is het Van der Ploeg toch gelukt het leven van de kunstenaar in zijn tekst uitvoerig op papier vast te leggen. Vormgever Hans Schaapherder, als vrijwilliger ook vormgever van het Kwartaalbericht, verzorgde de layout van het boek.
Mien Marchant
Zoals hij ook deed in deel 1 in Kwartaalbericht 131, vertelt Peter van der Ploeg, hoe Tony Offermans in zijn leven is gekomen. De kunstschilderes Mien Marchant (1866-1952), die meer dan veertig jaren in Laren woonde, maakte drie verschillende pastelportretten van de opa van Van der Ploeg, Johan de Gooijer. De moeder van Van der Ploeg heeft Mien nog gekend. Tijdens zijn zoektocht naar haar levensgeschiedenis werd hem duidelijk dat Mien Marchant in haar Leidse periode tekenles heeft gekregen van Tony Offermans. Zij beschouwde hem als haar belangrijkste docent. Van der Ploeg vermoedt dat Tony, die sinds 1903 in het voormalige atelier van Anton Mauve (villa Ariëtte) in Laren woonde, de voornaamste reden was waarom Mien in 1909 zich vestigde in Laren.
Lina Hopman
Hoe kwam Hinno Böttger, die tot 2008 als neuroloog heeft gewerkt in het ziekenhuis van het Overijsselse Hardenberg en samen met Van der Ploeg mede-uitgever van het boek is, ertoe schilderijen van Tony Offermans te gaan verzamelen? Dat legt hij uit in zijn introductie op het boek. Böttger kende via zijn ouders Lina Catharina Hopman (1879-1964), de tweede vrouw van Tony Offermans. Na het overlijden van Offermans (1911) hertrouwde Lina in 1914 met de Utrechtse huisarts Anton de Boevé. De (latere) vader van Hinno Böttger woonde als student bij dit echtpaar op kamers. Daar leerde hij de uit Oostenrijk afkomstige (latere) moeder van Hinno kennen. Lina had uit haar beide huwelijken geen eigen kinderen gekregen en beschouwde de ouders van Hinno Böttger zo’n beetje als haar kinderen. Dat ging zover dat Lina (‘Oma Lien’) de laatste vijf jaar van haar leven, toen zij weer weduwe was geworden, bij hun thuis woonde en na haar dood de ouders van Hinno als algemeen erfgenaam benoemde. Zo kreeg Hinno later het trouwboekje van Tony en Lina in handen, alsmede een aantal schilderijen van Tony Offermans en andere Larense schilders.
Samenwerking
Van der Ploeg zegt in zijn inleiding dat hij tijdens zijn onderzoek via conservator Anne van Lienden (die het voorwoord in het boek schreef) in contact kwam met verzamelaar Hinno Böttger. De ontstane samenwerking is uitgemond in het boek. De Gooi- en Eemlander meldde vorig jaar (27-4-2023) in een interview dat Böttger inmiddels ongeveer 85 schilderijen van Offermans bezit.
Apostel werkende klasse
In een voorin het boek weergegeven citaat uit een artikel in een Amerikaans kunsttijdschrift uit 1898 wordt Tony Offermans, die als schilder van de toen in de VS populaire ‘Larense school’, daar ook schilderijen verkocht, ‘the apostle of the laboring class’ (‘de apostel van de werkende klasse’) genoemd. Veel schilderijen maken ook duidelijk wat de reden daarvan was: er zijn afbeeldingen van o.a. klompenmakers, timmerlieden, een schoenlapper, een smid en, iets anders, een bierdrinkende man aan tafel. Van der Ploeg zegt in zijn inleiding: “Als kleine dreumes was ik gefascineerd door de kleine aannemer en timmerman Iesberts, die een werkplaats had in een van de garages achter het huis van mijn opa en oma in Hilversum, waar mijn ouders inwoonden. Ellenlang kon ik kijken naar zijn handwerk aan de kozijnen die hij op maat maakte. Ik ruik nog het houtschaafsel, de stopverf, het ambacht. Gelukzalige herinnering.” Ook de schilderijen van timmerlieden en klompenmakers in het boek roepen die geur zeker op.
Anekdotes
Over Tony Offermans komen veel anekdotes in het boek voor, zoals dat hij eens, na een feestelijk afscheidsfeest van Albert Neuhuys die naar Amerika zou vertrekken, op het station van Hilversum een machtige afscheidsrede hield die zo lang duurde dat de trein met een kwartier vertraging vertrok.
Een ander hilarisch verhaal betreft zijn begrafenis. Hij was de eerste persoon die op de Algemene Begraafplaats van Laren begraven werd. Toen de kist moest zakken, bleek dat het graf te klein was uitgegraven. Met veel moeite werd de kist, die klem zat, naast het graf geplaatst totdat de grafdelver het graf ruimer had gemaakt. Pas daarna kon Offermans te ruste worden gelegd. Jan Hamdorff, uitbater van de kroeg waar de schilders frequenteerden, tevens gemeenteraadslid, was zo kwaad dat hij de grafdelver gebood bij hem vast wel de juiste maat op te nemen, waarna hij mompelde: “Als Offermans dit had mogen meemaken, dan had ie zich te barsten gelachen.”
- Kwartaalbericht 131: deel 1
- Kwartaalbericht 132: deel 2
- Kwartaalbericht 133: deel 3
- Kwartaalbericht 134: deel 4
Peter C.L. van der Ploeg, De streken van Tony Offermans (1854-1911). Laren, Hinno Böttger & Peter C.L. van der Ploeg, 2024. ISBN 978-90-77285-65-7
Het boek is à € 34,95 te koop bij de Larense Boekhandel of www.uitgeverijvanwijland.nl.
