30 apr.- Wandelend langs hier en daar een feestelijk versierde heg en met een oranjezonnetje was het afgelopen maandag volop genieten van ‘Woningsdag’.
Vogels en heldere kinderstemmen klonken uit bomen en tuinen. Enthousiasme over ballen gooien met closetrollen tot koekhappen en zaklopen op de kleur gekrijtte stoepen en straten.
Ik dacht bij thuiskomst: De kinderspelen waar Laren op Koningsdag zolang van verstoken is geweest, zijn eindelijk weer terug. Onder de klopper van onze buitendeur hing nog een plastic zak van twee dagen geleden. Daarin een aangename leesverrassing. Gebracht door de auteurs Ineke Hilhorst, documentairemaakster, en haar man Teun Koetsier, historicus en filosoof. Kirsten van de Larense boekhandel stuurde me gisteren de foto. ‘Het dorp, de oorlog, de mensen’ is deel 3 van hun trilogie over Laren in de Tweede Wereldoorlog.
Op de Franse (titel)pagina hadden mijn dorpsgenoten wat lieve woorden geschreven en er een zakdoekje bij gestopt. Een exemplaar waarvan er 750 wapperen in het tijdelijk Holocaust monument aan de gespannen lijntjes tussen de kathedrale bomen van de Brink. Een herinnering aan de meer dan 100.000 Nederlandse joden die werden vermoord onder het Duitse nazi-regime.
Ik moest bij dit zakdoekje denken aan Joop Troeder, oud-zeeofficier-vlieger, en nieuwslezer, die ik enkele weken voor zijn dood interviewde. Met een scherp oog en op een ongepolijste manier had de 80-jarige zijn jeugd in Laren getekend op zijn computer. Er werd een boek van uitgebracht. Een ‘stripverhaal’ van een joods jongetje, zoon van een huisschilder en een naar Nederland gekomen Duits dienstmeisje. Het gezin verhuisde vanuit Amsterdam naar de P.C van den Brinkweg .
Joops vader regelde in het latere verzet een keten van onderduikplekken voor joden. Ook het verhaal hoe kleine Joop – in het streng katholieke Laren -zich als ‘heiden’ tussen de andere kinderen ontheemd voelde. Hoe hij in 1942 van de bezetter een gele ster moest dragen. “Het leek wel of het hele dorp klaar stond mij uit te schelden: ‘Jopie is een joodje, Jopie is een joodje’.
Mijn vader pakte een schaar, knipte die ster eraf en bracht me naar het Raboes om onder te duiken. In een barak, een blokhut door kinderhanden van padvinders zelf gemaakt.” Zijn oorlogservaringen maakten diepe indruk . Waar kwam dat schelden vandaan? Wie was goed, wie fout?
Is het zo zwart wit? Vragen die ook worden gesteld in ‘Het dorp, de oorlog, de mensen’. Zeven personen – op enigerlei wijze in relatie tot ons dorp- moeten tijdens de bezetting keuzes maken wanneer Hitler de macht heeft gegrepen en ons land binnenvalt. Toegankelijk beschreven en scherpzinnig geresearcht voorzien van index, noten en literatuurlijst.
De zeggingskracht van dit fraai vormgegeven boek vol foto’s zit hem dan ook zoals een vermaard dirigent ooit muziek omschreef. Niet de noten achter elkaar maken de compositie, maar wat er tussen die noten, lees regels, gebeurt.
Laren is daarom weer een bijzonder boek en een belangrijk stuk geschiedenis rijker. Met ook vragen voor vandaag. Waar zoek je je houvast in deze steeds populariserende opportunistische wereld. Wint het individuele belang het straks van het groepsbelang? Wint de economie het van de gezondheidszorg in deze besmettende coronatijd. Welke keuze maak je. Waar gaat het om?
Leo Janssen
