3 febr.-
De afgelopen week was ik even in verwarring. Is het paddenstoel of paddestoel? Ik zocht het op bij Genootschap ‘Onze Taal’. Paddenstoel is de officiële spellingswijze, maar paddestoel een prima alternatief. ‘Wie vindt dat paddenstoel te veel de gedachte oproept aan een letterlijke stoel voor een pad, en niet aan een zwam, kan het woord gerust zonder tussen-n schrijven. Dan wordt paddestoel als een min of meer ‘versteend’ geheel behandeld, wat vaker gebeurt bij woorden waarvan de betekenis niet letterlijk is. En pannenkoek? Of is het pannekoek? Pannenkoek is officieel, maar pannekoek was tot 1995 de juiste spelling! En kattenbelletje of kattebelletje? Allebei goed. Wat een apekool, bedacht ik me. Het duizelde mij.
Ik zocht de juiste spellingswijze, omdat ik bezig was met ‘waar de eerste ANWB-paddenstoel destijds heeft gestaan’? Was dat in Laren of Baarn?
Mij is altijd verteld Laren, maar historici uit een van onze Utrechtse buurgemeenten, die in ‘Het geheugen van Baarn’ publiceren, claimen de rijwielpadwijzer als primeur voor hun vorstelijk dorp, terwijl de Fietsersbond, lees ik in een jubileumartikel, alle eer gunt aan óns dorp.
‘Heb je niet iets beters te doen,’ vroeg een vriend van me, die zijn mountainbike-routes uitstippelt op zijn iPhone met het GPS-systeem. Zijn die paddenstoelen nog wel nodig?
De eersten wegwijzers waren metalen platen en verschenen eind negentiende eeuw. Toen tijdens de Eerste Wereldoorlog het binnenlands toerisme toenam – Nederlanders mochten niet meer de grens over-, wilde de ANWB meer wegwijzers, omdat er overal fietspaden kwamen en fietsers het te druk vonden op de grote wegen. Door de blokkades van de Nederlandse havens die oorlogstijd, werd ijzer schaars en te duur. Daarom vroeg de ANWB bestuurslid Willem Leliman (1878-1921, architect van het Noord-Hollands Koffiehuis tegenover Amsterdam CS en de kapitale villa de Braey op het Rozenlaantje), een nieuwe betonnen wegwijzer te ontwerpen.
De Baarnaar ontwikkelde drie prototypes: laag en onopvallend. 21 december 1919 werden op de Zuiderheide bij het Sint Janskerkhof te Laren de modellen door het bestuur getest. De paddenstoelvariant kwam als winnaar uit de bus, oorspronkelijk een gouden idee van Diek Pos, vrouw van een van de oprichters. Leliman had er goed over nagedacht. Zijn ontwerp ging op in het landschap. De platte bovenkant was ideaal om als fietser je voet er op te steunen en op die manier te kunnen navigeren of uit te kunnen rusten. Toen de ANWB in de zomer de eerste paddenstoelen plaatste, had men niet kunnen voorzien dat ze zouden uitgroeien tot een van hun meest aansprekende iconen.
In Laren stond de ‘betonnen wegwijszwam’ schuin tegenover het oude tolhuis, nu museum Hofland, en werd nr.1, een kopie van het eerste exemplaar aan de Zandheuvelweg in Baarn, decennia later verplaatst naar de overkant van de Hilversumseweg. Tot op de dag van vandaag staat hij even voor het parkeerterrein bij La Place. Begon men ruim honderd jaar geleden met 19 exemplaren, inmiddels zijn het er meer dan 5000. Woog de paddenstoel vroeger 130 kilo, tegenwoordig – van kunststof- nog maar 8.
Bol an mensen, trek eropuit, het voorjaar is aanstaande. Sneeuwklokjes, hazelaar, en we horen de vogels weer. Wandel ze en geniet van de schitterende natuur rondom ons dorp
Leo Janssen
Met dank aan ANWB en Fietsersbond
Met dank aan Gerard Morsink voor de foto’s ( Historische Kring Laren)
