16 sept.- Wat altijd een alleraardigst informatief boekje over ons dorp blijft, is ‘Laren door de straten heen’ – over de herkomst van onze straatnamen- van Gerard Koekkoek. (Let op de dubbele k in het midden).
Gerard (1906-1986) was slager, dorpsverteller, chauvinist, verzetsman, dirigent, auteur, organist, klepperman en rasorganisator, terecht in 1981 begiftigd met de erepenning van verdiensten van de gemeente Laren.
Ik moest vorige week zaterdag aan hem denken bij de openingsfietstocht van de Kunstbordenroute, een initiatief van Singer, de gemeenten Laren-Blaricum en het Goois Natuurreservaat om de historie en cultuur van beide dorpen zichtbaarder te maken voor inwoners en bezoekers en vooral dat ze ervan kunnen genieten. Schilderijen afgebeeld op panelen die ons iets vertellen over de schilders en waarom ze zich door de locatie hebben laten inspireren.
Nog nahijgend van het stuk vals plat vanuit Laren richting de Tafelberg, stond ik met een twaalftal andere geïnteresseerde persmensen midden op de hei voor een afgerasterde leemkuil in Blaricum niet ver van het zonovergoten terras van restaurant de Eendracht. Met voor ons het Kunstbord ‘Leemkuil met schapen’ geschilderd in 1902 door William Singer.
De beurt was na de burgemeesters en de museumdirecteur nu aan het Goois Natuurreservaat bij monde van de geboren natuur verteller Johan Griffioen, regiobeheerder van dit gebied, maar voor mij altijd de gemoedelijke schaapherder waarmee ik de tweede-Larense- kudde van het Goois Natuurreservaat als locoburgemeester mocht presenteren dwars door ons dorp met een afsluitende ‘tableau vivant’ voor de basiliek.
Johan vertelde temidden van het glooiende paarse landschap en kijkend naar het paneel hoe de Blaricumse leemkuil is ontstaan.
Boeren groeven destijds de geelachtige klei af als bouwmateriaal en herstelden, verhardden er in de zomer, de vloer, hun bouwvalige muren en het erf mee van hun boerderij. Op de leemrestanten, vertelde Johan, groeien in en om de kuilen zeldzame planten. Planten – vandaar de afrastering- die haast nergens anders in Nederland voorkomen. Zoals het ‘Duizendguldenkruid’, waaraan de Romeinen al geneeskrachtige eigenschappen toeschreven tegen koorts, een trage leverfunctie of galproblemen. Nog zeldzamer groeit er het ‘Rozenkransje’.
Dat de leemkuilen nu afgerasterd zijn moet verhinderen dat door konijnen, schapen en runderen de planten in de bloeifase en nog voor de zaadvorming worden afgevreten.
Na de zaadzetting is het juist noodzakelijk dat de runderen en schapen er grazen en zo de zaden verspreid kunnen worden.
Daarna vertelde museumdirecteur Jan Rudolf de Lorm een nogal bijzondere boutade over het schilderij van William Singer. Het museum kreeg het in zijn bezit, nadat het was gevonden in een container! Weggegooid lag het bij de verbouwing van het huis van de gebroeders Dooijewaard in Blaricum.
Thuis dook ik, nagenietend van de fietstocht, in het straatnamenboekje van Gerard Koekkoek met daarin beknopte beschrijvingen van onze Larense ‘Leemkuil’ en ‘Leemzeulder’.
De eerste naam doet vermoeden dat zich daar -in de buurt van de huidige Montessorischool- vroeger veel leemkuilen bevonden. Onzin, aldus Koekkoek. Er lagen wat akkers waar prof. Van Rees, de hooggeleerde christenanarchistische drankbestrijder en anti militarist zijn villa bewoonde en waar de Humanitaire school, de later Montessorischool werd gebouwd en een braakliggend terreintje dat door de Larense jeugd werd bespeeld en de bakermat werd van de latere Larense Mixed Hockeyclub, de LMHC.
‘Leemzeulder’, oorspronkelijk de ‘Leemzoolseweg’geheten , was een door diepe karresporen doorsneden, hoogoplopende zandweg langs akkers met unieke namen als ‘’t Brandend riet’, ‘Jerusalem’ en ‘De Padakkers’. Deze zandweg leidde naar de leemkuilen op de Noorderheide. De geelachtige klei werd afgegraven en letterlijk gezeuld op boerenwagens naar het dorp. Later toen er op die plek landhuizen verrezen en het sanatorium Juliananoord werd gebouwd, kreeg het de naam ‘Leemzeulder’.
Bol an mensen, het is nog een prachtige nazomer. Alle reden om de Kunstbordenroute te fietsen! Veel plezier
Leo Janssen